Foto: Amsterdam Noord

Bronnen & links:

• Monumenten Inventarisatie Project
• Aanbesteding stoommachine en schepraderen: Algemeen Handelsblad 14-10-1891, resolver.kb.nl/…
• Aanbesteding gebouw: Algemeen Handelsblad 8-9-1893, resolver.kb.nl/…
• Verslag proefdraaien: Algemeen Handelsblad 3-2-1896, resolver.kb.nl/…
• Weer ingezet: De Waarheid 2-5-1968, resolver.kb.nl/…
• Toekomst Oranjesluizen onzeker. Parool 18-2-1984, resolver.kb.nl/…

Het stoomgemaal bij Schellingwoude. Het maakte deel uit van het Oranjesluizen-complex, de oostelijke afsluiting van het waterstelsel van Binnen-IJ en Noordzeekanaal. Het regelde de waterstand in dat gebied.

Bij oplevering van de sluizen in 1872 stond er een kleiner stoomgemaal aan de noordzijde. Door de opening van het Merwedekanaal in 1892 kwam er meer water naar het IJ en ontstond behoefte aan meer maalcapaciteit, die op de plek van het bestaande gemaal niet te realiseren was.

In 1895 was het nieuwe gemaal gereed. Opdrachtgever was het ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid. De zes schepraderen, doorsnede 8,5 meter, waren net als de stoommachine geleverd door de Société anonyme du Phoenix, uit Gent. Het had een vermogen van 300 waterpaardenkrachten, ongeveer het dubbele van het oude gemaal.

Het gemaal was tot in de jaren 1940 in dienst. In 1968 werd het weer in werking gesteld, zij het nu aangedreven door dieselmotoren. Er kwam toen extra water uit de Vecht naar Amsterdam, wat de pompen in IJmuiden niet konden verwerken. In 1975 was er een nieuw gemaal gereed in IJmuiden en werd gemaal Schellingwoude definitief stilgezet.

Het ministerie van Cultuur plaatste het gebouw samen met de sluizen in 1979 op de lijst van rijksmonumenten, vanwege de betekenis ervan voor de ontwikkeling van de waterstaatstechniek. Rijkswaterstaat tekende bezwaar aan, en kreeg na een juridische procedure in 1984 gelijk. De Raad van State oordeelde dat het gemaal niet bijzonder genoeg was om voor bescherming als rijksmonument in aanmerking te komen. In 1990 werd het gemaal gesloopt om ruimte te maken voor de nieuwe Prins Willem-Alexandersluis. Ook het achtergebleven gebouw van het oude gemaal ging toen tegen de vlakte.

Bron: Gemaal Schellingwoude